Lệ tần Thúy Trúc nguyên quán ở huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Phụ thân của bà là ông Nguyễn Gia Quý, giữ chức Phó Vệ úy[1]. Năm sinh năm mất và thời gian bà Lệ tần vào hầu vua Minh Mạng đều không được sử sách ghi lại. Khi mất, Lệ tần Nguyễn Gia thị được ban thụy là Thục Tắc (淑則)[1]. Tẩm mộ của bà được táng tại khu vực Trầm Bái, nay thuộc địa phận của phường Thủy Xuân, Huế. Gần đó là tẩm của hai bà công chúa Trinh Nhàn và Nhu Nghi, là hai người con gái của bà Lệ tần.

Dân gian kể lại rằng, bà Lệ tần vốn xuất thân bình dân, nhân vào một năm vua Minh Mạng đi tuần du, dân chúng thấy ngự giá đi qua đều dạt ra xa để tránh đường, duy chỉ một người con gái cầm liềm cắt cỏ vẫn dửng dưng không chịu tránh đường. Nhà vua lấy làm lạ cho thị vệ bắt cô gái đó đến xét hỏi. Cô gái bèn than rằng[2]:

Nhà vua nhìn kỹ thấy cô gái rất đẹp, ăn nói có duyên lại, có vẻ bướng bỉnh dễ thương nên động lòng cho nạp cung và thăng làm Lệ tần ở hàng Ngũ giai[2].